Cả xã có 9 thôn, bản thì có 4 thôn, bản hoàn toàn là người Mông, 1 thôn là người Dao
Đất đã ít, lại phân bố không đều. Đất rừng cũng đã được giao khoán bảo vệ, giao đất trồng rừng, nên việc phá hoang là khó. 000m2. Phần nhiều các hộ dân vùng lõi Vườn nhà nước Ba Bể còn rất khó khăn.
Sản lượng năm cao nhất cũng chỉ đạt 3 tấn lúa/ha, ngô đạt 5,5 tấn/ha. Ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Khu bảo tồn thiên nhiên Kim Hỷ, cho biết: Tại Khu bảo tàng thiên nhiên Kim Hỷ có 2. Nên đời sống người dân không có đất đã khó càng thêm khó.
Đất sinh sản đã ít lại chủ yếu là đất trồng ngô, sắn. Trước thực trạng trên, tỉnh Bắc Kạn cần chỉ đạo các địa phương, ngành chức năng phối hợp thực hiện có hiệu quả các chính sách hiện hành, song song nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù tạo điều kiện cho người dân sinh sống trong khu vực Vườn Quốc gia, Khu bảo tàng phát triển bền vững kinh tế - xã hội.
Ở 5 thôn này tổng cộng có 176 hộ nhưng chỉ có 95 ha đất canh tác, trong đó có 40 ha đất lúa một vụ, 55 ha ngô cũng chỉ trồng được một vụ/năm. 000 m2 đất để trồng ngô, sắn. Thiếu đất sản xuất Số hộ nghèo ở các vùng lõi của Vườn nhà nước Ba Bể và hai Khu bảo tàng Kim Hỷ, Nam Xuân Lạc còn chiếm tỷ lệ cao là do đời sống của người dân phụ thuộc đốn vào sinh sản nông, lâm nghiệp, lúa, ngô là cây trồng chính nhưng diện tích ít, chỉ canh tác được một vụ.
Thảy để là hộ nghèo. Đất rừng trong khu vực này cũng không được giao cho dân bảo vệ, cơ sở hạ tầng đều rất kém do khi có dự án đầu tư đều phải có đánh giá tác động môi trường của Bộ Tài nguyên Môi trường.
Những năm gần đây, quốc gia có chính sách ổn định dân cư, tụ tập người dân du canh, du cư lại thành từng thôn, bản để tiện quản lý, cũng nhằm mục đích nâng cao đời sống cho người dân, từ nước hợp vệ sinh, rồi điện, trường, trạm y tế. Hợp cho việc nâng cao dân trí, điều kiện tiếp cận thông tin qua truyền thanh, truyền hình.
Việc các hộ vùng cao thiếu đất sinh sản là có nguyên nhân do hầu như những hộ vùng cao là hộ người Mông, Dao, Nùng, là những dân tộc quen sống du canh, du cư, nên đi đến đâu khẩn hoang đến đó. Ngoại giả, thiếu nước sản xuất do hệ thống thủy lợi chưa được đầu tư, phương thức sản xuất lạc hậu nên năng suất cây trồng đạt thấp, tình trạng thiếu lương thực hàng năm từ 2 đến 3 tháng vẫn xảy ra.
000m2. Trong đó, có 13 thôn bản với 517 hộ dân thuộc các xã Nam Mẫu, Quảng Khê và Khang Ninh, toàn người dân tộc thiểu số Mông, Dao sinh sống. Đời sống các hộ dân trong khu vực còn nhiều khó khăn, đẵn là đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ hộ nghèo cao, nhận thức và điều kiện canh tác còn lạc hậu, diện tích canh tác ít, thậm chí không có đất ruộng để canh tác nên phụ thuộc nhiều vào việc khai thác khoáng sản, lâm sản và săn bắt động vật hoang dã.
Đời sống khó khăn Vườn Quốc gia Ba Bể nằm trên địa bàn 7 xã gồm: Nam Mẫu, Hoàng Trĩ, Quảng Khê, Đồng Phúc, Khang Ninh, Cao Trĩ, Cao Thượng, thuộc huyện Ba Bể.
Bây chừ có đến 3 thôn, bản tỷ lệ hộ nghèo là 100% như: thôn Đán Mẩy, Khau Qua, Nặm Dài, xã Nam Mẫu (Vườn nhà nước Ba Bể), các thôn còn lại tỷ lệ nghèo cũng gần 50%. 997,89 ha đất rừng và đất lâm nghiệp thuộc xã Côn Minh, ân nghĩa, Kim Hỷ đã giao cho người dân quản lý trước khi thành lập Khu bảo tàng; cấp giấy chứng nhận đất thổ cư cho 64 hộ với diện tích hơn 20. Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Nam Xuân Lạc nằm trên địa bàn 3 xã Đồng Lạc, Xuân Lạc và Bản Thi, trong đó vùng lõi gồm 8 thôn với 7 hộ gia đình và 36 nhân khẩu sinh sống, đốn là người Dao, Mông.
Tuy nhiên, vẫn còn 192 hộ chưa được cấp với diện tích khoảng 33. Đây là bài toán khó không chỉ cho Bắc Kạn mà của cả nước, nên cần một chính sách Quốc gia hợp lý mới có thể giúp người dân tộc sống ở vùng cao, vùng sâu, đặc biệt trong các khu vực bảo tồn, vườn Quốc gia thoát nghèo vững bền. Nhà nước đã có nhiều chính sách, chương trình để hỗ trợ, nhưng các chế độ chính sách hồ hết mới dừng lại ở việc cho không và người dân bị động hưởng thụ, việc thực hành các mô hình cốt là các hộ dân ở vùng đệm, phần đông hộ dân vùng lõi ít dự thực hành các mô hình phát triển kinh tế.
Nhưng cái khó nhất vẫn là đất sinh sản cho các hộ đồng bào, bởi đất sản xuất hình thành từ trước đã có chủ, chẳng thể lấy của người này chia cho người khác. 5 thôn người Mông, Dao này gần như 100% là hộ nghèo.
Việc triển khai các dự án trồng rừng, các dự án phát triển sản xuất đối với các hộ dân trong vùng lõi còn gặp phải một số khó khăn như: Một số hộ gia đình chưa được cấp đất ở, đất canh tác nên khi triển khai các dự án trồng rừng không thực hành được.
Ngoài việc thiếu đất sinh sản, người dân sống trong vùng lõi cốt là đồng bào dân tộc thiểu số, điều kiện sinh hoạt, đi lại khó khăn, ít được tiếp cận thông tin nên trình độ dân trí thấp.
Bà Nguyễn Thị Hằng, chủ toạ UBND xã Nam Mẫu cho biết: Toàn xã có 426 hộ, thì có 95 hộ không có đất lúa, đều nằm ở 5 thôn người Mông, Dao. Theo bà Đỗ Thị Minh Hoa, chủ toạ UBND huyện Ba Bể, cả 3 nhân tố cần để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống, người dân thì ở những thôn vùng cao, thuộc Vườn Quốc gia Ba Bể đều thiếu: Đất sinh sản ít; không có đường; trình độ thâm canh thấp.
Ông Lý Thái Hải, Phó chủ toạ HĐND tỉnh Bắc Kạn cho biết: Giám sát tại các khu bảo tàng, vườn Quốc gia của HĐND tỉnh cho thấy cả 3 khu vực đều có người dân sinh sống trong vùng lõi trước khi thành lập. Đường giao thông thì chỉ có đường mòn, nhiều thôn xe máy còn không đi được, chủ yếu đi bộ.
Có nhiều thôn hoàn toàn không có diện tích đất lúa, như Đán Mẩy, Khau Qua, Nặm Dài, Nà Hàn, Nà Kiêng. Bài và ảnh: Nguyễn Trình. Để giảm nghèo ở những thôn bản này là rất khó, vì họ không có đất canh tác, không được phép vỡ hoang.
Trong đó có một số thôn 100% là hộ nghèo như thôn Lủng Vai, xã Côn Minh (Khu bảo tồn thiên nhiên Kim Hỷ); các thôn còn lại tỷ lệ nghèo cũng từ 47% trở lên. Ở Vườn Quốc gia Ba Bể có xã Nam Mẫu nằm trọn trong vùng lõi. Trong vùng lõi Khu bảo tàng thiên nhiên Kim Hỷ hiện có 10 thôn, bản với 316 hộ dân và 1.
Cũng như Vườn nhà nước Ba Bể, Khu bảo tồn thiên nhiên Kim Hỷ nằm trên địa bàn 7 xã là Kim Hỷ, Lương Thượng, Lạng San, Ân Tình, Côn Minh (huyện Na Rỳ) và Cao Sơn, Vũ Muộn (huyện Bạch Thông). Đặc biệt, trong những khu vực là vùng bảo tàng, Vườn Quốc gia ngăn cấm việc vỡ hoang, vỡ hoang lâm sản, cấm săn bắt động thực vật.
Do ở núi cao, rừng sâu nên người dân cũng không tiếp cận được khoa học kỹ thuật canh tác, chăn nuôi cốt tử các giống gia súc, gia cầm địa phương, theo cách thả rông. 370 nhân khẩu sinh sống thuộc 3 xã Côn Minh, Kim Hỷ (Na Rỳ), Cao Sơn (Bạch Thông), đẵn là dân tộc Dao, Nùng. Việc chưa soát cấp giấy chứng nhận quyền dùng đất, xác định vai trò là chủ rừng nên chưa có cơ sở để thực hành các chính sách về chi trả dịch vụ về môi trường theo Nghị định 99/2010/NĐ-CP ngày 24/9/2010 của Chính phủ.
