Washingtonkhuyên Bắc Kinh kềm chế Sau khi chấm dứt Đối thoại Chiến lược và Kinh tế Mỹ - Trung Quốc lần thứ 5, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ William Burns nhấn mạnh, là những cường quốc đang khoảng mô hình quan hệ mới, Mỹ - Trung có bổn phận kìm nén các hành động của mình và tuân thủ các lề luật được đặt ra để giải quyết các vấn đề quốc tế. Điều này đồng nghĩa với việc giải quyết vấn đề tiến công mạng, cũng như duy trì tự do hàng hải, thương mại hợp pháp, luật quốc tế về biển và các tuyến đường thủy có tính chất sống còn tại Châu Á - thăng bình Dương đối với cả Trung Quốc và Mỹ. Theo giới truyền thông, Washington và Bắc Kinh đã nhất trí thiết lập đường dây nóng giữa trợ lý cấp cao của Tổng thống Mỹ Barack Obama và chủ toạ nước Trung Quốc Tập Cận Bình nhằm tạo thuận tiện cho việc liên lạc gần gũi hơn giữa lãnh đạo hai nước, song song tán đồng khoảng sự tiếp xúc khăng khít hơn giữa quân đội hai nước nhằm ngăn chặn nảy sinh các vụ việc can hệ đến quân sự ở khu vực Châu Á - thanh bình Dương.
Tổng thống Mỹ Barack Obama Ngày 13/7, Phó phát ngôn viên Phủ Tổng thống Philippines Abigail Valte cho rằng, tuyên bố của Tổng thống Barack Obama cảnh báo Trung Quốc không dùng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong giải quyết tranh chấp bờ cõi với hàng xóm là hợp với quan điểm của Chính phủ Philippines. Giới phân tích cho rằng, hơn ai hết, Trung Quốc hiểu được vị thế địa chính trị của mình và mối quan hệ địa chính trị với Nga, với chính sách “trở lại châu Á”, Mỹ đang xếp đặt một vành đai phong tỏa quanh Trung Quốc với các đồng minh của mình. Chỉ cần 1 xung đột nhỏ là Mỹ có khả năng kiểm soát chặt chịa Biển Đông và eo biển Malacca. Theo tùng san SAPIO số tháng 7 của Nhật Bản, do Lực lượng Phòng vệ Biển Nhật Bản sở hữu công nghệ dò tìm tàu ngầm tiên tiến nhất thế giới, vì thế bất cứ lúc nào cũng có thể nắm được hoạt động của tàu ngầm Trung Quốc ở khu vực xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Cho dù Hải quân Trung - Nhật có xảy ra chiến tranh, Tokyo sẽ không thua Bắc Kinh trong trận chiến trên biển. Theo tập san Kanwa Defense Review của Canada, Trung Quốc coi Mỹ là quân thù giả định số một và Bắc Kinh có 3 cách để tiến hành chiến tranh, nếu Mỹ liên tưởng vào cuộc chiến giữa Trung Quốc với một nước tranh chấp lãnh thổ. Thứ nhất, mau chóng tiêu diệt kẻ thù trước khi Mỹ có thời gian điều lực lượng hải quân đến cứu viện. Thứ hai, phá hủy các cứ của Mỹ, kể cả cứ hậu cần lẫn trọng tâm chỉ huy. Thứ ba, xoá sổ binh sĩ Mỹ càng nhiều càng tốt để tạo nên làn sóng phản đối chiến tranh ở trong lòng nước Mỹ. Trong khi đó, theo một ít nghiêm chỉnh về những mối đe dọa hạt nhân mà Mỹ phải đối mặt trong thập niên tới vừa được ban bố, Trung Quốc được coi là đối thủ chính. Trung Quốc chỉ muốn thương thảo song phương Ngày 12/7, bà Hoa Xuân Oánh (Doanh), người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã yêu cầu Mỹ giữ lời hứa về việc Washington sẽ không đứng về bên nào trong cuộc tranh chấp chủ quyền Biển Đông. Một lần nữa, bà Hoa Xuân Oánh tái khẳng định ý kiến của Bắc Kinh trong việc giải quyết tranh chấp ở Biển Đông: chỉ ưng chuẩn thương thảo song phương với Trung Quốc. Cũng trong ngày 12/7, bà Hoa Xuân Oánh đã kết tội Philippines đóng cửa các cuộc thương thảo và tham mưu, đồng thời tiến công Trung Quốc trên trường quốc tế. Theo bà Hoa Xuân Oánh, Trung Quốc nhiều lần yêu cầu Philippines tiếp kiến dùng cơ chế tư vấn ngày nay hoặc thiết lập một cơ chế tham vấn mới để giải quyết tranh chấp nhưng cho đến nay vẫn chưa nhận được bất kỳ phản hồi nào từ Philippines. Việc này diễn ra sau khi Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario cho rằng, Manila đã thay hết cách về chính trị và ngoại giao trong thương thảo hòa bình giải quyết tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc, nhưng bất thành.
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc Cảnh Nhạn Sinh Theo Giáo sư Carlyle Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Australia, Trung Quốc không thay đổi chính sách hăm dọa Philippines và muốn gây sức ép với các nước thành viên ASEAN để có được sự thỏa hiệp nhằm biểu đạt lại dự thảo Bộ luật lệ ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Bắc Kinh sẽ yêu cầu các siêu cường bên ngoài như Mỹ không được hệ trọng với bất cứ vai trò gì khi ASEAN - Trung Quốc đang bàn thảo vấn đề này. Được biết, ngày 28/8, Ngoại trưởng các nước ASEAN và Trung Quốc sẽ tham mưu chính thức về việc thương đàm COC và đàm luận biện pháp tiếp thực thi hiệu quả và đầy đủ DOC. Giới chuyên môn cho rằng, những găng tay mới trên Biển Đông càng đòi hỏi việc sớm cho ra đời COC có tính ràng buộc và giải quyết tranh chấp đa phương. Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario cho rằng, các thủ tục tố tụng đưa tranh chấp Biển Đông ra trọng tài Liên Hiệp Quốc về Luật Biển được thực hiện bởi Manila khiếu nại trước yêu sách chủ quyền phi lý và bất hợp pháp của Trung Quốc ở Biển Đông không làm suy yếu các cuộc tham mưu giữa ASEAN và Bắc Kinh về Bộ lề luật ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Theo ông Albert del Rosario, quá trình xử lý tranh chấp Biển Đông phê duyệt trọng tài quốc tế không mâu thuẫn với COC vì trọng tài là một trong những cơ chế giải quyết tranh chấp một cách hòa bình và bền vững theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS). Ngoại trưởng Philippines cũng khẳng định, quan điểm giải quyết tranh chấp Biển Đông chuẩn y đàm phán song phương là không phù hợp vì có chí ít 4 quốc gia ASEAN có tranh chấp với Trung Quốc ở các khu vực khác nhau xung quanh quần đảo Trường Sa. Do đó, tiếp cận đa phương là cách thức tốt nhất để giải quyết tranh chấp Biển Đông. Ông Albert del Rosario cũng cho rằng, Trung Quốc đang biến Biển Đông thành ao nhà. Philippinesbất an trước “mối quan hệ kiểu mới” Mỹ - Trung Ngày 13/7, tờ New York Times đưa tin, Mỹ đang đàm phán về một thỏa thuận cho phép Washington triển khai khí tài quân sự và luân chuyển thêm nhiều quân nhân tại Philippines - Mỹ muốn hiện diện quân sự bán túc trực tại Philippines. Nhưng trước đó (11/7), Đại sứ quán Mỹ ở Manila tuyên bố, Washington không có ý định tái thiết lập sự hiện diện quân sự thường trực tại Philippines. Cũng trong ngày 11/7, Đô đốc Samuel J. Locklear III, Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ cho biết, Washington muốn có quyền tiếp cận các căn cứ, vốn cho phép Mỹ giúp Philippines phòng ngự cũng như hỗ trợ đối phó thảm họa. Tuy nhiên, theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Raul Hernandez, Manila không có kế hoạch cho phép Mỹ thiết lập căn cứ mới và mọi thỏa thuận sẽ hợp với hiến pháp Philippines.
Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe Theo nhận định của tấn sĩ Elfren S.Cruz, Biển Đông là khu vực đang có tranh chấp đặc biệt với Trung Quốc và Manila phải ưng một thực tại là 2 cách tiếp cận “xung đột và hợp tác” với Bắc Kinh sẽ là chiến lược tốt nhất cho Philippines bởi chiến tranh không phải là lựa chọn. Điều này đồng nghĩa với việc Philippines không thể trông mong vào Mỹ, phải chấp nhận vừa hiệp tác vừa chống chọi với Trung Quốc ở Biển Đông. Ngày 13/7, nhật báo Today của Singapore đăng bài viết của Phó giáo sư Simon Tay, Chủ tịch Viện Các vấn đề quốc tế của Singapore (SIIA), trong đó đề xuất hai phương pháp tiếp cận mà ASEAN cần nghiên cứu áp dụng để giải quyết các tranh chấp tại Biển Đông.
Theo ông Simon Tay, tranh chấp tại Biển Đông không chỉ là mối đe dọa tiềm tàng đối với 4 nước thành viên ASEAN có tuyên bố chủ quyền chồng chéo với Trung Quốc (Philippines, Việt Nam, Malaysia và Brunei), mà còn ảnh hưởng tới sự kết đoàn nói chung của ASEAN. Ông Simon Tay cũng cho rằng, có những cảnh báo về cuộc họp giữa ASEAN và Trung Quốc trong tháng 9 được định nghĩa là tham vấn chứ không phải thương thuyết. Do đó, theo học giả Singapore, cần tận dụng bối cảnh hiệp tác Trung Quốc - ASEAN và liên quan hơn nữa vào các vấn đề chiến lược mà khu vực Châu Á - yên bình Dương đang phải đối mặt. Mặc dầu không phải là nhà nước có tuyên bố chủ quyền hay tranh chấp ở Biển Đông, nhưng với vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2014, Myanmar sẽ buộc phải thăng bằng giữa một bên là đồng minh thân cận Trung Quốc với một bên phải đối phó với các tranh chấp cương vực ở Biển Đông đang ngày càng trở thành phức tạp. Theo ông Maung Shein Nyunt, cựu Đại sứ Myanmar tại liên hợp Quốc, rất có thể xảy ra chiến tranh giữa các quốc gia châu Á tại Biển Đông, nhưng Trung Quốc không dám đối mặt với tranh chấp tại tòa án quốc tế vì không có bằng chứng nào chắc chắn cho yêu sách chủ quyền vô lý và phi pháp với khoảng 85% diện tích Biển Đông. Nhật - Hàn - Trung gia tăng bao tay Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye sẽ không gặp và hội đàm bên lề hội nghị G20 tại Nga vào tháng 9 tới bởi 2 nước vẫn dị đồng về sự thống trị của quân phiệt Nhật trên bán đảo Triều Tiên trước và trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, cũng như về cương vực trên biển. Việc 4 Bộ trưởng Nhật Bản tới thăm đền Yasukuni (13/7) để thông tõ sự hàm ân đối với những người đã khuất trong chiến tranh cũng đang khiến cho quan hệ giữa Tokyo với Seoul và Bắc Kinh càng trở thành bít tất tay. Trước đó (10/7), người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh (Doanh) đã kêu gọi Nhật Bản gỡ bỏ những rào cản làm ảnh hưởng tới sự phát triển của mối quan hệ song phương.
Ngoại trưởng Albert del Rosario Ngày 12/7, Thủ tướng Shinzo Abe đã có bước đi bất thường nhằm nhấn mạnh chủ quyền đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Trong thông điệp ban bố trước thềm dịp nghỉ lễ mang tên “Ngày của biển” diễn ra hôm 15/7, ông Shinzo Abe nêu rõ: sẽ bảo vệ lợi. Của người dân Nhật Bản trên các tuyến hàng hải ổn định, các vùng hải phận và vùng kinh tế đặc quyền, cũng như quyết tâm duy trì thứ tự trên biển được quy định trong luật pháp, bác bỏ mọi nắm hòng xoay chuyển hiện trạng bằng vũ lực. Cũng trong ngày 12/7, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc Cảnh Nhạn Sinh đã phản pháo mạnh mẽ đối với Sách Trắng Quốc phòng 2013 của Nhật Bản. Theo ông Cảnh Nhạn Sinh, Sách Trắng Quốc phòng 2013 của Nhật Bản đã có những bình luận không thích đáng về việc đẩy mạnh quân sự và quốc phòng của Trung Quốc, đưa ra những kết tội vô căn cứ và cố tình gây dị đồng giữa Bắc Kinh và các nước hàng xóm. Trong khi đó, giới truyền thông Trung Quốc cũng đua nhau lên án Sách Trắng Quốc phòng 2013 vì cáo buộc Bắc Kinh sử dụng vũ lực và thủ đoạn cưỡng ép để xúc tiến tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông và biển Hoa Đông. Theo kết quả điều tra liên tưởng tới mối quan hệ giữa các nước Hàn Quốc, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản… vừa được tiến hành tại Hàn Quốc cho thấy, chỉ có 22% số người được điều tra hy vọng quan hệ Hàn - Nhật trong thời gian tới sẽ tốt lên. Đây là tỷ lệ thấp so với các nước là đối tượng của cuộc điều tra này. Trong khi đó, Hãng tin Yonhap dẫn thông tin từ hải quân Hàn Quốc cho biết (13/7), hải quân Trung Quốc tán thành kiểm soát tình trạng tàu cá nước này hoạt động trái phép trên Hoàng Hải. Thỏa thuận trên được đưa ra giữa Tư lệnh hải quân Hàn Quốc Choi Yoon-hee và người đồng cấp Trung Quốc Ngô chiến thắng. Động thái này được coi là “hạ nhiệt” của Trung Quốc trước những bao tay tại biển Hoa Đông.
Hồng Thất Công - Tuấn Quỳnh |
Thứ Năm, 25 tháng 7, 2013
Tranh chấp lãnh thổ tại Biển Đông và biển Hoa Đông: Phải thương thuyết đa phương
