Các bức tượng và phù điêu hoành tráng nối nhau mọc lên, công trình sau to hơn công trình trước về quy mô nhưng chất lượng nghệ thuật… lại bị xem nhẹ
Nhưng chất lượng xấu hay đẹp của công trình lại gắn liền với danh tiếng của tác giả. Như vậy, HĐNT lập nên cũng chỉ “làm vì” mà ít có tác dụng thật sự. Những bức tượng dựng lên phần nào nhấc các thế hệ sau này không được quên ơn những người đã ngã xuống vì độc lập dân tộc.
Có nhà điêu khắc còn thẳng thừng cho biết: nói đến tượng đài đừng nhắc đến nghệ thuật làm gì cho mệt, mô típ giống nhau đến ngỡ ngàng, đã là anh quân nhân thì một tay phải cầm khẩu súng, tay kia giơ lên như đang xung trận, là tượng bà mẹ Việt Nam Anh hùng thì hoặc quàng khăn, hoặc cầm khăn, tay giơ cao.
Có lẽ, hai điều này đã làm cho chất lượng tượng đài tại Việt Nam rất thấp.
Nhưng thực tại lại cho thấy những tồn tại, khuyết điểm nghiêm trọng trong quá trình xây dựng các công trình tượng đài tại Việt Nam.
Đấy là chưa kể đến, tượng đài Việt Nam nặng về tuyên truyền nên ngôn ngữ phải làm sao cho quần chúng dễ hiểu. Hãy trao cho nghệ sỹ toàn quyền sáng tác và tham gia vào quá trình xây dựng thì tượng mới đẹp được.
Chính điều này là sự bất cập trong xây dựng tượng đài khi tác giả không có quyền tự quyết nhưng lại là người hoàn toàn chịu nghĩa vụ trước dư luận.
Nhưng trong mỹ thuật, việc xa cách cả nửa thước để gọt bớt, làm thấp đi cũng không sao, miễn sao tượng đẹp.
Bên nghiệm thu thì đo đếm từng li từng tí chiều cao, chiều rộng. Tượng “mọc lên” không ăn nhập với không gian, phong cảnh xung quanh thành ra trở nên lạc điệu và xấu xí trong mắt người thưởng thức
Từ thực tại này, nhà điêu khắc Phan Gia Hương đề nghị Luật Mỹ thuật sửa đổi nên nới lỏng 5% khối lượng tác phẩm cho bên mỹ thuật làm đẹp công trình tượng đài. Môtíp tượng đài thắng lợi luôn có một người giơ súng ở giữa Hội đồng nghệ thuật “làm vì” HĐNT được thành lập, các nhà điêu khắc chỉ chiếm tối thiểu số thành viên hội đồng nên không có quyền về chất lượng nghệ thuật công trình.
Nhà điêu khắc Phan Gia Hương, Phó chủ toạ Hội Mỹ thuật Việt Nam cho biết: “Tôi đã làm nhiều công trình tượng đài, điều làm tôi thấy bức bối nhất là sự cứng nhắc trong nghiệm thu công trình. Phạm Thu Hương. Phong trào xây dựng tượng đài bấy lâu nở rộ tại các địa phương. Môtíp quen thuộc khi làm về tượng đài anh hùng dân tộc “Nở rộ” phong trào xây dựng tượng đài Với một giang san trải đời qua chiến tranh, đề tài về người lính, về công-nông-binh, về tinh thần cảm tử cho giang sơn quyết sinh từ lâu đã trở thành chủ đạo trong xây dựng tượng đài.
Những kiến thức về hình khối trong không gian ít được dùng trong xây dựng tượng đài. Hơn thế, cũng cần thấy rằng, nghệ sỹ được quyền tự do sáng tạo trong khuôn khổ pháp luật nhưng các cuộc thi điêu khắc đã vô tình bó buộc tác giả trong những hình mẫu đã định sẵn, các địa phương khống chế tạo giả sáng tác trong những môtíp quen thuộc.
Vậy thì, cho dù bức tượng đó có ý nghĩa tốt đẹp đến mấy cũng không thể chuyển tải thông điệp đến người xem. Đến khi tác phẩm được phóng tác ra thực tại, tác giả không được tham dự vào quá trình này mà giao cho một đơn vị xây dựng đảm nhận.
Chính bởi vậy, điều cần đổi thoạt đầu tiên trong lĩnh vực xây dựng tượng đài chính là thay đổi tư duy và lề thói đánh giá tác phẩm của các địa phương.
