Gian nan con đường ổn định ở Dim-ba-bu-ê

Đảng chiến trận Yêu nước hợp nhất nhà nước châu Phi Dim-ba-bu-ê (ZANU-PF) của Tổng thống R.Mu-ga-bê đã giành thắng lợi với ít ra hai phần ba số ghế QH sau cuộc tổng tuyển cử hôm 31-7. Nhưng, chính trường quốc gia miền nam châu Phi này vẫn bấp bênh và đầy bất ổn khi đảng đối nghịch cáo buộc cuộc tổng tuyển cử "bị đánh cắp" và tuyên bố tổ chức biểu tình phản đối kết quả bầu cử. Cuộc tổng tuyển cử vừa qua ở Dim-ba-bu-ê là cuộc cạnh tranh quyết liệt giữa đảng ZANU- PF của Tổng thống R.Mu-ga-bê và đảng đối lập Phong trào Thay đổi Dân chủ (MDC) của Thủ tướng M.Tơ-xvan-gi-rai. Đây cũng là lần thứ ba Thủ tướng Tơ-xvan-gi-rai dự cuộc đấu giành ghế Tổng thống với ông Mu-ga-bê, vị lãnh đạo 89 tuổi và có 33 năm cầm quyền ở Dim-ba-bu-ê. Ông Tơ-xvan-gi-rai từng hai lần thất bại trước ông Mu-ga-bê trong các cuộc bầu cử năm 2002 và 2008. Trong cuộc bầu cử năm 2008, ông Tơ-xvan-gi-rai đã đánh bại ông Mu-ga-bê trong vòng đầu, nhưng không hội đủ số phiếu để tránh cuộc bỏ phiếu vòng 2. Và, tại cuộc bỏ phiếu vòng 2 sau đó, ông Mu-ga-bê đã tuyên bố giành thắng lợi. Bàn cãi nảy lửa giữa hai phe đã châm ngòi cho các cuộc đảo chính cướp đi sinh mạng của khoảng 200 người ủng hộ phe đối chọi MDC. Trước áp lực của các nhà lãnh đạo châu Phi, hai đối thủ chính trị này đã thành lập một chính phủ chia sẻ quyền lực vào năm 2009. Bất ổn chính trị khi đó đã đẩy nền kinh tế Dim-ba-bu-ê rơi vào khủng hoảng. Trong cuộc bầu cử lần này, ZANU-PF giành 142 ghế trong QH 210 ghế, đủ để giành quyền sửa đổi Hiến pháp. Cộng đồng Phát triển miền nam châu Phi (SADC), tổ chức gồm 15 nhà nước thành viên chịu trách nhiệm giám sát cuộc bầu cử QH Dim-ba-bu-ê kết luận rằng, cuộc bầu cử đã diễn ra một cách "tự do và hòa bình". Nhưng, MDC ngay thức thì tuyên bố không công nhận kết quả bầu cử và bác bỏ thành lập chính phủ. Phe đối chọi buộc tội họ đã bị "mất trộm" trong "cuộc bầu cử gian lậu" và sẽ xuống đường để phản đối tuyên bố chiến thắng của Tổng thống Mu-ga-bê. Lo ngại "kịch bản xấu" của cuộc bầu cử trước lặp lại ở Dim-ba-bu-ê, Tổng Thư ký LHQ Ban Ki Mun kêu gọi các bên kìm giữ, SADC kêu gọi các bên trọng và ưng kết quả bầu cử nhằm tránh bất ổn. Đánh giá của cộng đồng quốc tế đối với việc tổ chức bầu cử ở Dim-ba-bu-ê rất quan trọng đối với nền kinh tế nước này, vốn rơi vào đình trệ trong nhiều thập kỷ với mức lạm phát phi mã. Việc tổ chức một cuộc bầu cử công bằng và dân chủ là cách duy nhất để Dim-ba-bu-ê ổn định và phát triển. Mỹ tuyên bố sẵn sàng xem xét nới lỏng cấm vận nước này nếu cuộc bầu cử diễn ra sức bằng, hòa bình và minh bạch. Điều này đi kèm nhịp Dim-ba-bu-ê được giảm nợ từ các tổ chức tài chính quốc tế. Theo đánh giá của Ngân hàng Phát triển châu Phi, quốc gia này không thể chịu thêm một thời kỳ bất ổn nào nữa sau thời kì dài nền kinh tế chậm phát triển và phải qua cuộc khủng hoảng nghiêm trọng năm 2008. Nền kinh tế mới hồi phục sau hơn một thập kỷ suy thoái kinh tế, quản lý yếu kém, thiếu lương thực, siêu lạm phát bởi những biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với chính quyền của Tổng thống Mu-ga-bê. Liên hợp châu Âu (EU) đã tạm ngừng phần nhiều lệnh trừng phạt chống Dim-ba-bu-ê sau khi nước này tổ chức thành công cuộc trưng cầu ý dân về bản Hiến pháp mới hồi tháng 3 vừa qua. EU đã dần nới lỏng các biện pháp trừng phạt Dim-ba-bu-ê, vốn được áp dụng lần đầu năm 2002, như một phần trong chiến lược cổ vũ cách tân chính trị tại nhà nước châu Phi này sau 33 năm dưới sự cầm quyền của ông Mu-ga-bê. Tuy nhiên, sự hoài nghi của phe đối nghịch về việc tổ chức bầu cử đã khiến một thành viên cấp cao của MDC hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế năm nay của Dim-ba-bu-ê từ 5% còn 3,4%. Kể từ sau cuộc khủng hoảng năm 2008, quan hệ giữa Dim-ba-bu-ê với phương Tây đã bớt găng tay. Các lệnh trừng phạt của phương Tây từng duy trì nhiều năm đối với chính quyền của Tổng thống Mu-ga-bê đã dần được dỡ bỏ. Lập trường của phương Tây đối với chế độ của ông Mu-ga-bê đổi thay nhờ những cải cách gần đây ở nước này, trong đó có việc sửa đổi Hiến pháp theo hướng giảm bớt quyền lực của tổng thống. Tuy nhiên, những diễn biến can dự kết quả bầu cử lần này đe dọa một lần nữa đẩy Dim-ba-bu-ê vào "vết xe đổ", khiến con đường tiến tới ổn định chính trị và dịp bình phục nền kinh tế quốc gia miền nam châu Phi này còn rất phong phanh. ĐAN HÀ